• Айтарым бар...
• 14 Желтоқсан, 2021

Адам салар, сала алмас табан ізді

Сүндет СЕЙТОВ

Үміт

 

Бетперде таққан адамдар емес,

Адамды таққан бетперде.

Вирусты тапқан жамандар емес,

Жақсылар десем, жек көрме!

 

Пайғамбарлар-ай, қайда жүрсіңдер,

Үмметің бүгін ашқұрсақ.

Жүректер сосын қайда дүрсілдер,

Кеудені көрге лақтырсақ?

 

Танауым бітеу, тыныс ала алман...

Дегендей: «Құдай көп көрер».

Қабырға ішіне ығыса қалған,

Ығыры шыққан өкпелер.

 

Адамдар қазір ентігіп жатып,

Шығысқа күнді батырды.

Келер күн деймін, сол күні бақыт,

Алданышым болар ақырғы...

 

Жалғыз емеспін, көппін деймін де,

Қоршауын бұзып үрейдің.

Төрткүл әлемге, төрт бірдей дінге,

Төрт түрлі бақыт тілеймін...

 

Осы дүниеде қалғым келеді,

Өмір сүрсем де кембағал.

Құдай қаласа, ауру береді,

Құдай қаласа, ем болар...

 

***

Жылама деді ол, мен жүрсем,

Сұрама деді: кесел, мұң.

Көңіл бос шақта, сен білсең,

Мойны бос кетті-ау шешемнің…

 

Мойны бос кетті-ау, кебінге,

Оралып, маған білдірмей.

Ол тірі деген сенімде,

Тоқтадым басым идірмей.

 

Мойны бос кетті-ау, әжемнің,

Мойны бос кетті-ау, атамның,

Мойны бос кетті-ау, анамның,

Бәленің бәрі меніңше,

Мойнына түскен жүктен-дүр…

 

Көңіл бос шақта өткенді,

Еске алдым, доғар, жеткен-ді.

Есіме түсір сұр күзді,

Есіме түсір көктемді!

 

Атасына мына нәлеттің,

Қайғыны сұлу жар еттім.

Доғаршы, доғар, мінеки,

Табалдырыққа шеге сап,

Жер анама тал ектім.

 

Аман-сау жүріп кешіңде,

Дұға жасайын бесінде.

Есіме түсірмесең де,

Анамның жоғын ұмыттым,

Анам болғаны есімде…

 

***

Тұмсығымменен жер шұқып дегелек құстай,

Жалғыз қалудан шаршаймын, көбелек те ұшпай.

Көзіңді ойып алғым-ақ келеді менің,

Көзіңді құртсам, жүрер ме ебелек шықпай?

 

(Жемтігін дегелек құстың ажырық жапқан,

Ақымақ құс-ай,

Су ішсең не етті өзеннен жазылып аққан?!

Жемтігің – судың иесі, патша – балығы,

Жаныңның күзі – ағын су, жазы – бұлақтан).

 

Мені адам құрлы көре алмай әзілдейді ышқым,

Әзілдейді ышқым, ырқымен мәйіндей күштің.

Қазақтың құсы – дегелек құс болса деп ем,

Қазақтың хәлі – дәл менің хәлімдей мүшкіл!

 

Ғарышта

 

Күз жұпары аңқыған дала мынау,

Дала мынау, мен қайда қарадым-ау?

Еркесіне хат жазып, қалам алып,

Хат-хабарсыз жабыққан қарамын-ау!..

 

Сол ерке қыз тұрмысын құрған бәлкім,

Бөксесінен тентек жел ұрған қалпы…

Кім айтады ұрының мекен-жайын,

Жүрегінің кілті ұрланған түн?

 

Шауқанның жары болған Балқадиша,

Сияқты… түн ортасы салған иша.

Зәк шектім, секілденіп мен де сол күн,

Кірешке шегеленген ардақ Иса.

 

Батыстан ызғырық жел жетті бөтен,

Ызғардың ызасынан кетті көкем…

Қаңбақтай ұшып-қонып жүрген сұлу,

Жел айдап, қай баурайға кеттің екен?

 

Естігем осы өлкеде сүргеніңді,

Бұрымдар өзің жоқта түрлі өрілді.

Бәлкім сен мұнда емессің, мен сеземін,

Қазақтың даласында жүргеніңді…

 

Аға

(Жақсы адам – Сансызбай ағама)

 

Жан бар ма екен бөгенін бұзып келер,

Мен әйтеуір тұншықпай жүзіп келем.

Сансыз байлық табылар жер бетінен,

Сансыз уақыт табылмас қызық көрер!

 

Аға, бізді бір адам табыстырды,

Өмір сізді өзгемен алыстырды.

Фәни менен мың құлаш алыс тұрды,

Тағы бізді бір адам табыстырды.

 

Құдай берсе, береді артық етіп,

Құдай алса, алады қалдық етіп.

Сізді туған анадан айналайын,

Бесігінен ел сыйлар ер түлетіп.

 

Көрісерміз, күн туса сырды ашатын,

Мен болармын сөзіңе жыр қосатын.

Өмір сүру мүмкін бе, айтыңызшы,

Айналада жан болмай сырласатын?

 

Көзсіз ерлік жасайды кім өзіңдей,

Кімде жүрек бар екен жүрегіңдей?

Адам - адам болмайды бұ заманда,

Адамдықпен өмірді сүре білмей!

 

Бұ жалғанда еңбегің қалар ізгі,

Адам салар, сала алмас табан ізді!

Құдай бізге сәт берді сырласатын,

Енді жолықтырсыншы аға, бізді!

 

Шыназ

 

Жағасында Бозсудың мал жүретін,

Жазуы сол – жадымның мен білетін.

Бергі бетке өтерде сол өзеннің,

Қимай-қимай кеткенмін арғы бетін!

 

Ағасында елімнің болды – ағалық,

Анасында жерімнің болды – аналық.

Елім-айлап, жел айдап көшіп өттім,

Жүк арбасын ауылдың жалдап алып.

 

Отаным-ау, көңілсіз күйге айналған,

Бауырыңа жетелеп, қинайды арман.

Басармысың Шыназым, құшағыңа,

Құшағына қазақтың симай қалған.

Өзеніңді мен әлі кешіп өтем,

Дүнияның шекара шеті ме екен?

Туған елі болғанмен Ержігіттің,

Туған жері болмаса – жетім екен!

 

Жетім емеспін…

 

Сағыныш

 

Көзімді зағипқа беріңдер,

Қолымды батырға беріңдер,

Жолымды ақынға беріңдер,

Жанымды анама беріңдер,

қайта өмір сүрсінші ол!

 

Терімді кітапқа қаптаңдар,

Қылмыскердің емес,

Ақынның терісі дерсіңдер...

Көзімді - өзіме беріңдер,

Қолымды - өзіме беріңдер,

Жолымды - өзіме беріңдер,

Жанымды қайтармаңдаршы,

Қайта өмір сүрсінші ол...

 

Көзіммен көрейін соны,

Қолыммен ұстайын соны,

Жолыммен шақырып оны,

Жаныммен сүйейінші мен,

Сағындым...

 

Қылмыскердің емес,

Ақынның сағынышы дерсіңдер…

 

Анажан

 

Қайда қалды мейірім, айтшы, соны?!

Нәр сұраған жанымның қатты шөлі...

Қай ғасырда, қай жылы, қай мезгілде,

Жан-дүнием нұрланар сәт түседі?

 

Көз жасыңнан шөлдесем, сімірем де,

Сүп-сүйкімді күн кешем бір іреңде.

Сырқатыңнан күні ертең айығасың,

Сен аңсаған шипаның бірі – менде...

 

Жымыңдаған көздерің мұздан нұрлы,

Көктем – көкшіл келеді, күз – жаңбырлы...

Тағдыр менің өкпеме дақ түсірді,

Тағдыр сенің миыңа із қалдырды...

 

Дақ пен ізді біз қайтсек жеңе аламыз?

Тар ауада біз қайтсек дем аламыз?

Қай Отанға бет бұрсақ оңаламыз?

Қай Отаннан қай күні ораламыз?!

 

Жан жарың да анажан, сырқат дейді,

Жеңіл түрін сырқаттың – мұрсат дейді!

Бізге Құдай мәңгілік жанар берсін,

Ұшқан құсқа назар сап тұрсақ мейлі...

 

Толқып-тасып тынады жан теңізі,

Қолтықтасып тағдырдың мәңгі егізі.

Уайым жоқта ұқсаңыз, Құдай да жоқ,

Уайым бар да, Құдай да бар негізі...

 

Сабыр...

 

Дұға

Әкемді алсаң, ал Құдай, шешемді алма,

Шекпен тоқып берсе де өлмеймін ғой.

(Халық айтқан екен)

 

Бергі беттен анамыз кеткен түні,

Ары жағына көпірдің жеткен күні.

Көкқарғаның суығы кешіккен кез,

Ауылымның жоқтады бес кемпірі.

 

Өгей қатын болмайды өз анамдай,

Жас парлаған маңдайда көз оңалмай..

Билеу қандай болады көңіл күйсіз,

Қайғы үстінде сімірген боза қандай?..

 

Әкемді алса, Құдайым не болады?

Анамды алды, ажалдың шоқ орағы.

Өлім жетіп, жалғызым жоғалғанмен,

Түн ішінде өлең боп оралады.

 

Жамап берген әкемнің бәтеңкесін,

Киіп алсам, қадайды қатер несін.

Шекпен киіп алғанмын қырыққабат,

Шешем мықтап алған ғой әпергесін...

 

Шешемді алдың, Құдайым, әкемді алма,

Бәтеңкесінен қымбат өтем бар ма?

Шекпеніммен інімді қорғап жүрем,

Тұмсығымен түртпестей бөтен қарға.

 

Анамның қайда екенін күн айта ма?

Әкемнің жерде екенін түн айта ма?

Әкесін анасы үшін құрбан еткен,

Халықты түзей көрші Құдай Тағала!